Eindigheid van het leven 

De eindigheid van mijn leven houdt me momenteel nogal bezig. Het tempo waarin de kanker steeds opnieuw terrein wint in mijn lichaam beangstigt me. Mijn houdbaarheidsdatum ligt daarom misschien dichterbij dan we vermoeden. Vandaar deze blog over schaarse, kostbare tijd.

Gelukkig zijn er ook nog steeds behandelmogelijkheden. Die grijp ik dus graag aan. Binnenkort start mijn volgende chemotraject. Hopelijk blijf ik daardoor voorlopig nog even palliatief en word ik nog niet terminaal.

De deskundigen 

Over tijd in relatie tot ziekte en sterfelijkheid zijn de afgelopen jaren mooie, wijze dingen geschreven. Om mezelf en jullie te inspireren en bemoedigen deel ik mijn vondsten graag met jullie.

Zijnsvergetelheid  

Fokke Obbema, journalist, redacteur en schrijver,  interviewde voor zijn nieuwste boek ‘Stervelingen’ (1) een aantal mensen over hun ervaringen met sterfelijkheid. Hij sprak o.a. met journalist, schrijver en redacteur Koen Haegens. Sinds een ingrijpende persoonlijke ervaring met zijn eigen sterfelijkheid verwondert Haegens zich dat de meeste mensen leven alsof ze het eeuwige leven hebben. Door die zijnsvergetelheid, dat wil zeggen je eigen eindigheid niet onder ogen (willen) zien, denken we zeeën van tijd te hebben. Onze tijd jagen we er vaak gedachteloos doorheen. Bijvoorbeeld door urenlang op social media, apps en games te zitten. De tijd glipt dan als het ware, zonder hoogtepunten of dieptepunten door je vingers. ‘Verstrooide tijd’ noemt Haegens dat. Hij schreef er ook een boek over (2). Hoe meer uren we op die manier doorbrengen, des te minder ze eigenlijk waard worden, tijdinflatie dus.

Sterfelijkheidsbewustzijn 

Ingrijpende levensgebeurtenissen zoals kanker kunnen ons echter snel op het andere been zetten, namelijk dat van sterfelijkheidsbewustzijn. Dat bewustzijn kan somber en angstig maken. En niet onterecht. want de overlevingsstatistieken van diverse kankersoorten zijn niet positief. De kunst is echter, zegt Haegens, om een goede balans te vinden tussen beide. Dus je naderende einde niet systematisch ontkennen, maar er ook niet de hele dag mee bezig zijn. Zijnsvergetelheid hebben we immers ook nodig om positief en krachtig in het leven te blijven staan. Die balans vinden is in de praktijk best een opgave, ook voor een levenskunstenaar zoals ik.

Toegewijde tijd 

Als tegenhanger van verstrooide tijd pleit Haegens voor ‘toegewijde tijd’. Ofwel je tijd zinvol besteden op basis van bewuste keuzes, gericht op specifieke doelen. Plus de discipline om je daaraan te houden. Daarmee vergroot je niet alleen de kwaliteit van je leven maar ervaar je ook meer geluk en zinvolheid. Een wijze les, niet alleen voor ernstig zieke mensen, maar eigenlijk voor iedereen.

Onvermijdelijke vraag: Hoe lang heb ik nog? 

Wanneer je, zoals ik, een levensbedreigende, progressieve ziekte hebt, is het onvermijdelijk dat de vraag ‘Hoe lang heb ik nog?’ af en toe opwelt. Een concreet antwoord daarop is echter lastig want de overlevingsstatistieken bij kanker zijn gebaseerd op gemiddelden. De meeste artsen zijn bovendien niet zo dol op deze vraag. Alhoewel ik hun antwoorden inmiddels uit mijn hoofd ken, vraag ik het ze af en toe toch. Wie weet levert het me nieuwe informatie op.

Triomfantelijk 

Bijna triomfantelijk kom ik uit het gesprek met de gynaecoloog die ik recent vanwege nieuwe klachten bezocht. De eerste arts die ik, na 5 jaar leven met kanker, een concreet antwoord heb weten te ontfutselen. Ik vertelde haar dat ik vermoed nog maar max 2 jaar te hebben. Ze keek me indringend aan en antwoordde: ‘Ja, als je héél veel geluk hebt’. Even voelde ik me triomfantelijk. Hoera, eindelijk een concreet antwoord!

Korreltje zout 

Naderhand besef ik natuurlijk dat ik deze uitspraak met een korreltje zout moet nemen. De oncoloog, waar ik al 5 jaar onder behandeling ben, bevestigde dat. ‘Want, er is immers zoveel onzeker. Verdraag je de volgende chemokuren? Slaan ze voldoende aan? Ontstaat er tijdens de behandelingen niet op andere plekken nieuw tumorweefsel? Of komen er andere complicaties bij? We weten het allemaal niet. Maar wel goed dat je een realistisch beeld hebt’. Jaja, mijn verstandelijke Ik snapt de boodschap, maar tegelijkertijd blijft het ook mega frustrerend. Want hoeveel tijd hebben mijn liefsten en ik nog echt? 

Betere vraag: Hoe goed heb ik nog? 

De bekende longarts en schrijver Sander de Hosson, gespecialiseerd in palliatieve zorg, bekijkt het vanuit een andere invalshoek. Je moet jezelf eigenlijk niet de vraag stellen ‘Hoe lang heb ik nog? ‘maar ‘Hoe goed heb ik nog?’. Daarom pleit hij tijdens bijeenkomsten, op social media en in zijn boek (3) voor ‘leven toevoegen aan de dagen’ in plaats van ‘dagen toevoegen aan het leven’. Bij de keuzes die behandelend artsen en patiënten samen maken zou dus het doel niet moeten zijn om ons leven zo lang mogelijk te verlengen, maar om kwaliteit van leven te vergroten. Niet langer maar kwalitatief goed leven dus!

Kloktijd en belevingstijd 

Voormalig geestelijk verzorger, schrijver en veelgevraagd spreker Marinus van de Berg schreef veel waardevolle boeken, o.a. het boek Rouwen in de tijd (4). Daarin schrijft hij o.a. over kloktijd en belevingstijd. Het dagelijks leven van veel mensen wordt geregeerd door de kloktijd (chronos), de tijd waarin met een oog op de klok volgens planning allerlei activiteiten verrichten. De beleving van tijd (kairos) verloopt echter anders. Wanneer je bijvoorbeeld wacht op een belangrijke medische uitslag, duurt de tijd in je beleving soms heel lang. Wanneer je gezellige tijd met anderen doorbrengt of wanneer je een goed boek leest, gaat de tijd soms sneller voorbij dan je dacht.

Haasttijd en vertraagde tijd 

Leven in kloktijd gaat vaak gepaard met haast. Want de klok dicteert hoe laat je de deur uit moet, bijvoorbeeld om op tijd op je werk te komen, de kinderen op tijd op school te krijgen, op tijd van het ene bij het andere overleg te komen, op tijd bij je sportles te zijn etc. Bij serieus verlies van gezondheid kom je veelal in vertraagde tijd terecht. Gewone dagelijkse dingen kosten dan meer tijd en energie, en je kan minder dingen op een dag doen. Daardoor kan je een kloof ervaren tussen jouw wereld en die van de mensen om je heen, waarin alles gewoon door lijkt te gaan alsof er niets is veranderd.

Langzaam leven in de tussentijd 

Mensen die rouwen, bijvoorbeeld over verlies van gezondheid, verkeren volgens Van den Berg in een tussentijd,  tussen kloktijd (haasttijd) en vertraagde tijd in. Een tijd waarin je opnieuw zin- en betekenisgeving moet zoeken nadat  belangrijke vanzelfsprekendheden zijn weggevallen. Rouwen vereist dus de tijd nemen, vertragen en stilstaan. Van den Berg pleit daarom voor langzaam leven, dat wil zeggen jezelf de tijd gunnen die je nodig hebt om ‘te dealen’ met je verlies en weer om op verhaal te komen. Dat kan ook eenzaam zijn. Want, hoe graag mensen je in tijden van tegenslag ook nabij willen zijn, de echte verwerking moet je toch zelf doen. In eenzame tijd dus.

Zoeken naar houvast

‘Waarom deze rondleiding langs diverse interessante deskundigen?‘ vraag je je misschien af? Wat voegt dit eigenlijk toe?’ Voor mij best veel. Want het grotere besef van mijn eindigheid maakt alles anders. Naast ervaringsverhalen van lotgenoten heb ik daarom behoefte aan goede, inspirerende gidsen (zoals boven) die helpen te duiden waar ik nu sta en die handreikingen bieden op mijn pad.

Mijn leven in de tussentijd 

Mijn huidige leven speelt zich af in de tussentijd. De ongewisse tijd van houdbaarheidsdatum onbekend. In die tussentijd gelden andere regels en heb ik andere behoeften dan voorheen. Samengevat is dit nu mijn belangrijkste koers:

•   Kostbare tijd 

    Onze grootste valkuil in deze fase is schaarste-denken. Met als bijbehorende, belangrijkste valkuil-vragen: Hoeveel tijd heb ik nog? En: Wat wil je nu nog doen, voordat het straks niet meer kan? Met soms goedbedoelde adviezen om nu, nu het nog kan, mijn bucketlist, die ik overigens niet heb, af te werken. Het liefst voor de start van het volgende chemo-traject en sowieso voordat ik doodga. Denken en praten in termen van schaarste is echter beslist niet helpend. Ik word er verdrietig en gefrustreerd van.

Daarom probeer ik vanaf nu niet meer te spreken van schaarse tijd maar van kostbare tijd. Dat voelt positiever en geeft meer ruimte om mijn tijd te besteden aan wat er écht toe doet.

• Kwali-tijd (Quality of life) 

    Waar wil ik mijn kostbare tijd het liefst aan besteden? Best een ingewikkelde vraag, want kwaliteit van leven heeft, net als een diamant, veel verschillende facetten en is bovendien veranderlijk. Misschien wel het allerbelangrijkste: Spend time with people you love. Dus tijd met mijn dochters, met lieve vriend(inn)en en familie. Daar word ik heel gelukkig van. Zowel in goede als in mindere tijden. Tot de dood ons scheidt.

Nu maar hopen dat mijn liefsten, die veelal een vol kloktijd-leven hebben, ook voldoende tijd in hun eigen leven inplannen voor mijn QOL-behoefte. 

• Stille tijd, me-time 

    In deze fase heb ik meer dan voorheen behoefte aan stille tijd. Tijd voor bezinning, meditatie, contact met mijn ziel en God/ het grotere geheel. Tijd om terug te blikken, om dankbaar te zijn voor alles wat het leven mij heeft gebracht en tijd om verdrietig te zijn. Verdriet over dat mij geen lang leven meer is gegund en dat ik- net als mijn moeder- een groot deel van het leven van mijn dochters niet meer zal meemaken. Hopelijk helpt deze invulling van mijn stille tijd om mijn aardse leven vredig te kunnen loslaten wanneer het mijn tijd is.

• Trage tijd 

    Door late gevolgen van chemo ben ik al een paar jaar aan het vertragen, want door al die behandelingen lukt het me al langere tijd niet meer om up-tempo, zoals tijdens mijn oude, werkzame leven, te functioneren. De nieuwe chemokuren zullen opnieuw een aanslag op mijn conditie zijn. Dus het is belangrijk om goed te luisteren naar mijn lichaam en mijn dagelijks inspanningen daarop aan te passen. Of soms helemaal niets te doen. Vertragen en stilstaan dus. Tijd verstrooien en lummelen horen daar ook bij, zeker wanneer dat bijdraagt aan mijn kwaliteit van leven.

•    Alles heeft zijn tijd 

    Wij mensen denken dat we alles in de hand hebben. Dus ook dat we ons leven en onze tijd kunnen managen. Maar dat is een illusie. Want het leven is verwarrend en vol onverwachtse gebeurtenissen. In het boek Prediker (5) vers 3:1-4 staat hierover geschreven: ‘God heeft alles wat er is de goede plaats in de tijd gegeven’.

‘Voor alles wat er gebeurt is er een uur,

een tijd voor alles wat er is onder de hemel.

Er is een tijd om te baren

en een tijd om te sterven,

een tijd om te planten

en een tijd om te rooien.

Er is een tijd om te doden

en een tijd om te helen,

een tijd om af te breken

en een tijd om op te bouwen.

Er is een tijd om te huilen

en een tijd om te lachen,

een tijd om te rouwen

en een tijd om te dansen’

‘Toch kan de mens het werk van God niet doorgronden. Voor de mens is niets goeds weggelegd behalve vrolijk te zijn en van het leven te genieten’ (Prediker 3:11-15). Dat hoop ik dus nog geruime tijd van dit kostbare Godsgeschenk te mogen doen.

• Geluksmomenten 

    Maar wat is tijd eigenlijk meer dan een aaneenschakeling van momenten? Betekenisvolle geluksmomenten kan je op elk moment ervaren, als je je er maar voor open stelt. Ik hoop dat het me tijdens het komende behandeltraject, ook op mindere dagen, blijft lukken om steeds opnieuw geluksmomenten te ervaren. Dan blijft het leven voorlopig ruimschoots de moeite waard! De tijd zal het ons leren.

En jij? 

Ben jij net als ik palliatief? En bevind jij je net als ik in trage, tussentijd? Wat is in deze fase voor jou kwaliteit van leven? Welke invulling geef jij daaraan?

Of voel je je als relatief gezond mens, ook geïnspireerd door deze blog? Wat spreekt jou daarin met name aan?

Ik ben benieuwd naar je reactie!

Christa van Werkum

Het begon met een ‘goedemorgen’ van Rob Favier dat ons moest wakker schudden. Een praatje en mooie liedjes om over na te denken. En ook met een humoristische inslag. Rob was daarin geïnspireerd door Toon Hermans. ‘De ene mens is de andere niet, maar de mens heeft wel veel veerkracht. Leef intens, met een lach en een traan. De tijd leert hoe het verder gaat. Wij van Als kanker je raakt zullen er voor je zijn. Weet ook dat er altijd Eén bij je is!’ 

Marinus van den Berg sprak samen met ons over rouw en gemis. Hoe ga je hiermee om? Ben je open of gesloten naar jezelf of naar diegenen die heel dicht bij je staan? Soms voelt het gemakkelijker om met een buitenstaander te praten. Een luisterend oor en steun in heel belangrijk. Steun, ook in de vorm van een moment stil zijn, een oogcontact. Iemand die naast je komt zitten. Die kleine dingen zijn o zo belangrijk. Omkijken naar elkaar. Niet van: ‘Hoe gaat het?’, maar ‘Hoe gaat het vandaag met jou?’. 

De workshop ‘Rouw in mijn hart’ was open en oprecht. Iedereen kon zijn/haar verhaal doen. Soms ook met een kwinkslag en met een lach en een traan. 

Bij de workshop ‘Voor jou met kanker’ werd gewerkt met zinnen en trefwoorden die jou hebben geraakt of hebben aangesproken in je leven. Het was vooral je leven voor en na kanker. Je vertrouwt je lichaam niet meer. De tijd leert hoe het gaat. Belangrijk is: praat met iemand, zoek steun! 

Er heerste deze dag een ongedwongen sfeer en vertrouwen. In alles was er herkenning en erkenning. Het was een goed verzorgde dag, ook voor de inwendige mens. 

De dag werd afgesloten met een column over deze dag, gemaakt door Rob Favier. En we kregen een aardigheidje mee van Als kanker je raakt. Hartelijk dank voor alles en voor al de ontmoetingen. Goed dat ik er was! 

Maria 

Op 23 maart was er in zalencentrum Onder de Wiek in Dirksland de ontmoetingsdag ‘Als kanker je raakt’. Hieronder een terugblik van één van onze gasten.

Zaterdag 23 maart was het zover en ging ik met twee andere lotgenoten op weg naar Dirksland, benieuwd wat de dag ons brengen zou. Alle drie waren we al meerdere keren bij een ontmoetingsdag of themadag geweest, maar toch is het iedere keer weer spannend en roept het ook weer emoties op.

We werden hartelijk ontvangen in verenigingsgebouw Onder de Wiek. Heerlijke koffie met een echte Zeeuwse bolus. We waren met een groep van ongeveer 16 personen, waaronder ook twee fysiotherapeuten die uit professionaliteit aanwezig waren. Mooi om te zien dat ook professionals zich interesseren in deze dagen.

Rob Favier leidde de dag en opende met een van zijn mooie, maar ook ontroerende liedjes. Het lied ging over de woorden die op het dak van een boerderij staan: ‘Jezus redt’.  Hoe bureaucratie ervoor kan zorgen dat de naam Jezus zelf het NOS-nieuws haalt. Geweldig.

Daarna een voorstelrondje, waarin we kennis maakten met elkaar en benoemden welk verlies we geleden hebben en de pijn die dit nog steeds met zich meebrengt. Dit maakt altijd indruk en is ook zo divers. De verhalen gingen over het verlies van een partner, kind, broer en gezondheid. Heel verschillend en toch samenbindend in erkenning en herkenning.

Hierna kwam Ineke Vliem aan het woord. Zij nam ons mee aan de hand van een kaart naar ‘Het Land van Ooit’ met hierop de levensrivier afgebeeld met alle thema’s van rouw die we tegenkomen. Heel erg interessant hoeveel plekken op de kaart zijn uitgezet die linken aan ons rouwpad. Hoe kom je dan aan in Nieuw Land? Dit is een hele weg met vallen en opstaan. Voor iedereen heel herkenbaar. Het was heel leerzaam en ook door de interacties verdiepten we ons in het rouwpad dat we te lopen hebben. Zoveel verschillende gedachten, emoties en vragen.

Daarna zong Rob voor ons nog een lied en werden we verwend met een heerlijke broodmaaltijd. Hierna waren er twee workshops: een spel ‘Ons bestaan op ons bordje’ en de creatieve workshop. Ik had de creatieve workshop gekozen en we gingen aan de slag met tijdschriften, verf, lijm en allerlei leuke frutseldingen om hiervan een mooie collage te maken die linkte aan ons verlies of kleur van hoop. Al knippend en scheurend komen er emoties los en kijk je het verdriet weer in de ogen. Creativiteit geeft me altijd een bijzonder gevoel en kan soms meer dan woorden.

Na afloop was er een evaluatie over de workshops en de dag die door iedereen positief werd ervaren. Met een hoofd vol herinneringen reed ik weer huiswaarts, ook deze ontmoetingsdag gaf weer hoop. Hoop op een Toekomst vol van Hoop.

Tannie Blankenstijn

 

Naarmate ik langer met kanker leef, groeit mijn verlangen om ervaringen uit te wisselen met lotgenoten. Soms doe ik dat met vrouwen die dezelfde soort kanker hebben als ik. Maar er is ook nog iets anders dat mij met andere kankerpatiënten verbindt, namelijk mijn geloof. Het geloof dat we nooit alleen zijn en dat er altijd iemand is die over ons waakt. En het geloof dat we God ook kunnen ontmoeten in onze medemens. In het dagelijkse leven praat ik echter weinig met anderen over mijn ziekte en hoe ik daarbij steun probeer te putten uit mijn geloof. Enerzijds omdat ik anderen niet steeds tot last wil zijn met mijn verhaal, anderzijds omdat niet iedereen in mijn omgeving ‘iets met God heeft’. Het bezinningsweekend in Otterlo leek me daarom een mooie mogelijkheid om gelijkgestemden te ontmoeten en ervaringen te delen. En ook om daar bemoediging te vinden voor de weg die nog komt.

Spannend

Twee-en-een-halve dag met onbekenden doorbrengen leek me trouwens ook best spannend. Want behalve dat wij, en onze naasten, allemaal door kanker geraakt zijn, zijn we ook allemaal individuen, met ieder zijn/haar eigen verhaal, eigen geloofsbelevenis en eigenaardigheden. Dus ook spannend. Maar mijn verlangen naar lotgenotencontact won het van de angst. Dus ik heb me aangemeld.

Ook bleef het tot op het laatste spannend of ik fit genoeg was om ook echt te kunnen deelnemen, want met de grilligheid van kanker en behandelingen is het lastig ver vooruit te plannen. Maar het is gelukt! Twee-en een halve dag heb ik in april samen met 5 andere deelnemers en 2 begeleiders deelgenomen aan het bezinningsweekend van onze mooie Stichting. Vrouwen en mannen die net als ik al langere, of kortere tijd kanker hebben of die hun dierbaren aan kanker zijn verloren. Het weekend was in alle opzichten top! In deze blog deel ik graag iets meer over dit mooie weekend en wat het mij (en hopelijk anderen ook) heeft gebracht.

Warme start

Het weekend begon in ieder geval goed. In een gezellig ingericht ruim groepshuis, op een rustige plek met weids uitzicht, aan de rand van het bos van Otterlo kregen we een hartelijke ontvangst van onze begeleiders, Pauline en Rinze. Daarna was er ruim de tijd om te landen en bij te komen van de reis. Met koffie en thee en heerlijke zelfgebakken taart, de eerste kennismakingsgesprekjes, een verkennend wandelingetje in de omgeving of, zoals in mijn geval, met even rusten. Heel fijn dat daar ook in het verdere programma steeds voldoende ruimte voor was.

Mooi programma

Het strekt te ver om hier gedetailleerd te vertellen over alle programma-onderdelen. Maar één ding is  zeker: Rinze en Pauline hadden een mooi programma  voor ons samengesteld! Met elke ochtend, voor het ontbijt, een fijne gezamenlijk dagstart in de vorm van een meditatie, een mooie lezing en gebed. Met tijdens elk dagdeel betekenisvolle thema’s over waar wij als kankerpatiënten en naasten van mee te maken hebben (daarover onder meer). En steeds ruimte voor individuele bezinning en uitwisseling van ervaringen. Tussendoor was er ook steeds tijd voor gezellig, informeel samenzijn en muziek. Niet alleen tijdens de goed verzorgde maaltijden, maar ook tussendoor. Of, voor wie wilde, gelegenheid voor stilte, rust, alleen zijn of even lekker naar buiten. Een mooie balans, zeker ook voor mensen zoals ik die beperkingen qua belastbaarheid ervaren.

Betekenisvolle thema’s

Wanneer je, zelf of als naast van, door kanker geraakt wordt, krijg je in sneltreinvaart veel voor je kiezen. Aan de hand van een aantal thema’s hebben we daar individueel en gezamenlijk bij stil gestaan. Veel ‘grote’ thema’s zijn daarbij langs gekomen, zoals: Wie ben je en waar kom je vandaan? Wat zijn hoogtepunten en dieptepunten in je leven? Van wie krijg je energie en wie kosten je energie? Hoop en verlangen. Angst en verdriet. Bezig zijn en betekenisgeving. En over leven met onzekerheid en loslaten.

Heel bijzonder om in zo’n kort tijdsbestek met behulp van goede leiding en mooie, afwisselende werkvormen en inspirerende teksten zo vertrouwelijk uit te wisselen over belangrijke thema’s die ons allen raken én om een band op te bouwen met mensen die je helemaal niet kent. De uitdrukking ‘Waar 2 of meer in Mijn naam aanwezig zijn, ben Ik in uw midden’  was ook dit weekend goed voelbaar.

Dankbaar

Hier zit ik dus als dankbaar mens. Dank aan onze mooie Stichting die dit weekend mogelijk heeft gemaakt. Dank aan onze fijne begeleiders Pauline en Rinze, die vanaf het begin een sfeer van vertrouwen en veiligheid hebben gezet. Dank aan alle deelnemers die allen openhartig hun persoonlijke ervaringen en emoties hebben gedeeld en ook warmte en gezelligheid hebben gebracht. En dank ook voor het fijne huisje met uitzicht op heide en bos, de heerlijke maaltijden en goede verzorging. Plus nog 3 onverwachtse extra bonussen: de uitgebreide boekenkast met geestelijke voeding, de fraaie professionele fotoreportage van Henk-Jan en de Tai-Chi-les van Christel op zondagmorgen buiten tussen de bomen.   ‘En God keek naar alles dat hij had gemaakt en zag dat het zeer goed was (Genesis 1:31, NBG51)’.

(© Fotografen: Henk-Jan, Wim en Christa)

Tot slot

Beste mensen, deze mooie vorm van bezinning en lotgenotencontact wens ik iedereen die geraakt is door kanker toe! Dus houd de berichtgeving van AKJR in de gaten als je zelf ook eens wilt deelnemen. Tot slot nog een mooi gebed voor ons allen. Tijdens het weekend door Pauline voorgelezen.

 

Waak lieve heer over wie werken, waken of wenen vannacht en laat uw

engelen hen behoeden die slapen. Zorg voor de zieken, Heer Christus:

geef rust aan vermoeiden, zegen de stervenden, troost wie lijden,

heb medelijden met wie beproefd worden, bescherm wie blij zijn,

en dat alles omwille van uw liefde.
Amen

(Book of Common prayers)

 

Meer lezen?

Warren, Tisch Harrisson. Boek Bidden in de nacht. Voor wie werken, waken en wenen. (2021). Uitgeverij van Wijnen, Amersfoort.

Oorspronkelijke title: Prayer in the night. For those who work or watch or weep. InterVarsity Press (2021).

 

Christa van Werkum