In steeds meer kerken is de laatste zondag van het kerkelijk jaar, Eeuwigheidszondag, het moment om terug te kijken, om de mensen te herdenken die ons in het afgelopen jaar ontvallen zijn. Gedenken is iets heel moois. Dat je de ruimte neemt om iemand die je dierbaar was te herinneren en om je te binnen te brengen wat die persoon heeft mogen betekenen. Zoals de Spreuken-dichter het zegt: ‘De herinnering aan een rechtvaardige strekt tot zegen.’ Wat mooi is het om daar werk van te maken, om je werkelijk te binnen te brengen wat je van iemand geleerd hebt.

Nu is het maar zelden zo dat iemand alleen een rechtvaardige was. En laten we eerlijk zijn: bij herinneringen komen ook moeilijke feiten weer boven water. God, die ons beter kent dan we onszelf kennen, weet ook wat er onder onze zwakheden en beperkingen zit. En we mogen dat aan Hem overlaten.

Psalm 78 is een psalm die indrukwekkend spreekt over de manier waarop je het liefst je herinneringen zou willen doorgeven.

‘Luister, mijn volk, naar wat ik leer, hoor de woorden uit mijn mond.
Ik open mijn mond voor een wijze les, spreek uit wat sinds lang verborgen is.
Wij hebben het gehoord, wij weten het, onze ouders hebben het ons verteld.
Wij willen het onze kinderen niet onthouden, wij zullen aan het komend geslacht vertellen van de roemrijke, krachtige daden van de Heer, van de wonderen die Hij heeft gedaan.
Hij stelde een richtlijn vast voor Jacob en kondigde in Israël een wet af.
Onze voorouders gaf Hij de opdracht die aan hun kinderen te leren.
Zo zou het volgende geslacht ervan weten, en zij die nog geboren moesten worden, zouden het weer aan hun kinderen vertellen.’

Herdenken kan gecompliceerd zijn. Vroeger was echt niet alles beter en je hebt ook herinneringen die pijn doen. Toch blijft herdenken een waardevolle zaak, waarbij je God dankt voor de herinnering en waarbij je zonden en wonden in Zijn handen legt.

Maar ik wil er nog een gedachte aan toevoegen. Herdenken doe je natuurlijk degenen die overleden zijn. Maar herinnering begint niet pas nadat iemand overleden is. Ik denk dat het heel goed is om, juist als je nog leeft en als je beseft dat je leven eindig is, om juist dan ook met je geliefden te spreken. Te spreken over wat ze meegenomen hebben van jou. Wat laat je hen na? Daar begint gedenken terwijl je nog leeft. En wat is het later voor je vrienden en bekenden en voor je kinderen waardevol als ze hier met je over hebben kunnen spreken. Dat gaat niet alleen over de vrome dingen. Dat gaat over heel het leven en hopelijk mag daar dan een onderdeel van zijn wat het geloof voor betekenis had als dragende grond in je leven.

Als je met gedenken begint terwijl je nog leeft, dan is er ook ruimte om iets te doen met dingen die fout gegaan zijn of die verkeerd overgekomen zijn. Een christen weet daar toch van? Een christen hoeft toch niet als een heilige herdacht te worden, maar als iemand die wist van genade te leven? Ik denk dat juist dat iets is wat voor je kinderen belangrijk kan zijn als een voorbeeld van geestelijk leven. Dat je het kunt hebben dat je fouten en gebreken benoemd zijn en dat je van genade kunt spreken, uiteindelijk van Gods genade.

Na de laatste zondag van het kerkelijk jaar begint advent: de Koning komt! Juist als we aan Hem denken en aan Zijn onverdiende genade, dan schept dat ruimte om te gedenken, dankbaar te gedenken.

Dit is een meditatie uit 2017.

Wat mij de weken na Pasen bezighield, was de gedachte dat de Bijbel gelovigen overwinnaars noemt. En dat is opvallend. Christus verdient het predicaat ‘overwinnaar’. Maar gelovigen? Wat is de alledaagse werkelijkheid?

Geen winners, maar losers
Allereerst is het moeilijk een verschil te zien tussen gelovigen en niet gelovigen. Ik kan me haast niet aan de indruk onttrekken dat niet gelovigen het in onze maatschappij beter doen dan gelovigen. De echte ‘winners’ zijn vaak niet gelovig. In het zakenleven, in de politiek, in de sport. En als het om niet materiële zaken gaat: iedereen heeft wel eens verdriet. Iedereen komt vroeg of laat in het ziekenhuis. En om het grof te zeggen: iedereen gaat dood. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje.

Het is figuurlijk gesproken net zoals met de Nederlanders tijdens de Tweede Wereldoorlog: we leven allemaal in bezet gebied. We hebben allemaal dagelijks met de vijand te maken. We zijn met elkaar geen ‘winners’, maar ‘losers’. Gelukkig voelt dat niet altijd zo. Je kunt het zelfs tijdens de bezetting redelijk goed hebben. Maar echte winnaars zijn we niet. Daarvoor hebben we teveel problemen.

In de put
Je krijgt voor de tweede keer een kwaadaardige tumor. Deze keer is er niets meer aan te doen. Je moet gaan sterven. Wat kun je je bij zulke berichten een verliezer voelen. Arts en patiënt. ‘We kunnen niets meer doen’. En dat is maar één voorbeeld. Gelovige mensen krijgen ook kanker. Gelovige mensen zitten ook in de put. Gelovige mensen hebben het vaak ook moeilijk. Waarom worden zij dan overwinnaars genoemd?

Misschien kan dat beeld van de oorlogstijd ons helpen. Heel Nederland was toen bezet. Iedereen had daar mee te maken. Alleen niet iedereen was er op dezelfde manier mee bezig. Zo kwamen sommigen in verzet, anderen niet. Verreweg het overgrote deel had zijn hoop gevestigd op de geallieerden. Maar er waren er ook die sympathiseerden met de Duitsers. Dat bleek na de oorlog wel. Velen deelden toen in de overwinning. Maar er gingen ook mensen de kampen in… Het lag er maar aan bij wie je hoorde. Vooral bij wie je hoorde in oorlogstijd…

Zijn overwinning
Christenen willen behoren bij Jezus Christus. Jezus Christus, die overwinnaar is. Hij overwon dood en graf. En Hij heeft gezegd dat wie Hem volgen, in Zijn woorden geloven, ook eens in die overwinning zullen delen. Daarom heten christenen ook overwinnaars. Ze hebben zelf niet gewonnen. Maar geloven in Zijn overwinning. Ze zijn ervan overtuigd dat Zijn overwinning de rest van de geschiedenis van deze wereld bepaald. Het resultaat staat vast. De einduitslag is al bekend. Daar geloven zij in.

Overwinnaar zijn is daarom geen kwestie van voelen. Maar van geloven. Wat je voelt is pijn. Wat je voelt is aanvechting. Wat je gelooft is Zijn overwinning. Daarin zal je delen. En dat te weten, bepaalt nu al je leven. Is het niet van buiten, dan zeker van binnen.

Lees eens Romeinen 8:35-37, ter bemoediging.

Geschreven door Ds. Arie van der Veer.

De stichting Als kanker je raakt brengt mensen bij elkaar die op een of andere manier met kanker te maken hebben (gehad).

Het is fijn om elkaar te ontmoeten. Om met een ander te kunnen spreken die hetzelfde heeft meegemaakt. Wat een vragen kunnen bij je leven als de diagnose ‘kanker’ is vastgesteld. Je bent bang. Je wordt bestormd met vragen. Hoe zal het gaan?

Over een aantal dagen heb je weer een gesprek met de arts. Maar bij wie kun je vandaag terecht?

In de Bijbel staat dat Jezus vertrouwd was met ziekte. ʻHij was een man die het lijden kende en met ziekte vertrouwd was.’ Jezus kent onze ziekte en onze zwakheid van binnenuit.

In de brief aan de Hebreeën staat dat heel mooi beschreven:

‘Juist omdat Hijzelf op de proef werd gesteld en het lijden volbracht heeft, kan Hij ieder die beproefd wordt bijstaan’ (2:15).

‘Want de Hogepriester die wij hebben is er een die met onze zwakheden kan meevoelen, juist omdat Hij, net als wij, in elk opzicht op de proef is gesteld, met dit verschil dat Hij niet vervallen is tot zonde’, (4:15).

Als er iemand tegen ons kan zeggen: ‘Dat heb ik ook meegemaakt, dan is Hij het wel.’

Wat mij bij het opnieuw lezen van deze bekende teksten trof was, dat de pijn die Jezus lijdt niet tot het verleden behoort. Ja, Hij heeft geleden. Ja, Hij heeft de dood overwonnen. Maar ook in de hemel is Hij het hoofd van Zijn lichaam. En de Bijbel zegt dat als één lid lijdt, dan lijden alle leden mee. Dus ook het hoofd.

Jij lijdt. Hij lijdt ook. Jij voelt angst. Het ontgaat Hem niet.

Omdat Jezus één is met ons, voelt Hij ook nu onze pijn en onze verdriet. Hij is echt onze hemelse Advocaat en pleit dagelijks voor Gods troon voor ons.

Die twee teksten vertellen van twee zegeningen waarop je mag rekeningen. Het zijn er vast en zeker meer. Maar in die twee teksten is sprake van hulp en meevoelen.

De hemel ziet dus niet werkeloos toe. Onze pijn is Zijn pijn. Hij heeft het niet eeuwen geleden gevoeld. Hij voelt het dagelijks. ‘Hun bloed, hun tranen en hun lijden zijn kostbaar in Zijn oog’

Geschreven door Arie van der Veer.

‘HEER, mijn God, dat weet U alleen’
Ezechiël 37:3

Ken je het beroemde visioen van het dal vol met botten van mensen die veranderden in levende mensen? De profeet Ezechiël kreeg in de ballingschap dat visioen. Hij werd meegenomen door de Geest van de HERE en die bracht hem naar dat dal. De HEER liet hem om het dal heen lopen. Toen zag hij duizenden botten. Ze lagen verspreid over het hele dal. Wit geblakerd door de zon. Hier had zich jaren geleden een ramp voltrokken. Toen vroeg de Heer aan hem: ‘Mensenkind, denk je dat die botten weer kunnen veranderen in levende mensen?’

Hoe kun je zoiets vragen? Bij een doodsvallei. Een dal van wanhoop. Een uitzichtloze situatie. De rillingen lopen over je lijf.

God komt met een voor mensen onmogelijke vraag. Als het een mens zou zijn die deze vraag aan ons zou stellen, zou je kunnen reageren met: ‘Hoe haal je het in je hoofd om de vraag zelfs maar te bedenken?’

Gods vraag was overigens een reactie. Een reactie op het geklaag van het volk van God in de ballingschap. Het was de wanhoop nabij. ‘Het is afgelopen met ons! We hebben geen hoop meer. We zijn net als uitgedroogde botten, waar geen leven meer in zit.’

Vandaar dat God Zijn knecht Ezechiël meenam naar dat dal. ‘Wat dacht je Ezechiël? Is deze situatie voor mij uitzichtloos?’

Wat moet je antwoorden als God zelf je die vraag stelt? En jij in je hart denkt: ‘Dat kan niet meer’. Weet je wat Ezechiël zei? ‘HERE, HERE, Gij weet het.’ Het is een antwoord om te onthouden. Ezechiël kon haast geen beter antwoord geven. Een antwoord dat getuigde van grote bescheidenheid. Maar ook van geloof. Ezechiël verwoordt een diepe waarheid: wij weten het niet, Gód weet het. Ezechiël besefte met wie hij te maken had. De HERE God stelde hem die vraag. Hij, de Almachtige, Schepper van hemel en aarde. De God van het leven. Wiens gedachten niet onze gedachten zijn. Ze gaan ons verstand en gevoel verre te boven.

Een antwoord om te onthouden. Omdat er veel meer situaties in het leven zijn die je uitzichtloos zou kunnen noemen. Laten we er één noemen. Je hebt kanker, je bent uitbehandeld. En dan komt de vraag naar boven: ‘Kan God mij beter maken?’

Hij kan het zeker. Maar of het gebeurt?
Laat het over aan Hem. Besef wie Hij is.
‘HEER, mijn God, dat weet U alleen’.

Geschreven door Arie van der Veer

En dan is het zover….
De spannende tijd van het ongeneeslijk ziek zijn van degene die je zo lief is, ligt achter je.
Na de kanker is nu ook de dood je huis binnengeslopen. Soms als een dief in de nacht.
Mijn neefje Maarten van tien zag het beeld van de dief voor zich toen zijn oma was overleden. Hij verwoordde dit zo:

De dood

De dood is als een dief in de nacht –
Tussen licht en donker zit een deur
Het licht is de mens
het donker is de dood.
Op die deur zit een slot
het hart wordt zwakker, en het slot roest…
Het slot valt van de deur, en de dood komt binnen.
Het licht wordt donker
en de mens is gestorven.

In de ogen van een kind wordt het definitieve duidelijk zichtbaar:
‘En de mens is gestorven…’

Door de dood is voorgoed een andere tijd aangebroken.
Een tijd van diepe rouw.
Een tijd van immens verdriet.
Een tijd van alomvattend gemis.

Vaak ook een tijd van vragen:
Waar is God in dit alles?
Wat is de bedoeling van dit verlies?
Waar is het voor nodig dat mijn geliefde ons nu al moest verlaten?

Want zo kan het voelen, dat God dit voor ons heeft bedacht.
Waarom overkomt ons dit? Het strijkt totaal tegen ons gevoel in.
Ons verstand kan dan wel zeggen, dat iedereen ergens aan moet overlijden. En dat misschien onze genen wel een rol spelen in het tijdstip.
Maar ons gevoel antwoordt dan onmiddellijk dat het nog veel te vroeg is. Dat het zeker niet nu had moeten gebeuren, terwijl er nog zoveel mooie plannen op stapel stonden….

Hoe vinden we een uitweg tussen ons verstand en ons gevoel? Met bovendien een God op afstand. Een God die geen antwoord lijkt te geven en ons met al onze vragen alleen lijkt te laten.
Aan het begin van de 20^e eeuw schreef de gelovige dichter Rainer Maria Rilke over soortgelijke vragen aan een collega onderstaande woorden terug. Het komt erop neer dat ‘geduld’ het sleutelwoord is. Hij schreef:

Heb geduld

Heb geduld met alles wat in het hart nog niet helder is
en probeer de vragen zelf lief te hebben
als gesloten kamers,
als boeken die in een zeer vreemde taal
geschreven zijn.

Zoek niet naar de antwoorden
die je niet gegeven kunnen worden,
omdat je ze niet leven kunt.
En daar gaat het om: alles te leven.
Als je met de vragen leeft
dan leef je misschien geleidelijk aan
ongemerkt ooit op een dag in het antwoord.

Misschien is het – geduldig – op God blijven vertrouwen wel het antwoord op onze vragen van nu. Misschien ook wel het enige antwoord op onze pijn, onze rouw, ons verdriet en ons gemis. In de Psalmen staat geschreven dat God dit allemaal ziet en ‘moeite en verdriet aanschouwt om het in zijn hand te leggen’. Om het te wegen…! (Psalm 10:14) Daar spreekt liefde en nabijheid uit.

De uitnodiging ‘om alles in zijn hand te leggen’ biedt ook ruimte om voor het positieve te blijven kiezen. De dichter Sytze de Vries geeft ons daar een handvat voor. In zijn gedicht ‘Fluistering in de nacht ’stelt hij aarzelend telkens twee posities tegenover elkaar. De fijngevoelige titel is veelzeggend want we beseffen maar al te goed hoe belangrijk het voor ons is, ‘dat ons leed door anderen goed gewogen wordt’ (Job 6:2). Je kunt er soms zo hartstochtelijk naar verlangen dat de diepte van je leed gepeild wordt. Door anderen. Maar vooral ook door dé Ander. Het gedicht klinkt zo:

Fluistering in de nacht

Je kunt huilen omdat iemand die je lief was er niet meer is
of blij zijn omdat diegene heeft geleefd.

Je kunt je ogen sluiten en hopen dat hij of zij terugkomt
of je kunt je ogen openen en zien wat diegene heeft achtergelaten.

Je hart kan leeg zijn omdat deze persoon er niet meer is
of je kunt vervuld zijn van de liefde die je kon delen.

Je kunt je afwenden van de toekomst en in het verleden leven
of je kunt proberen door te gaan vanwege gisteren.

Je kunt iemand alleen herinneren omdat die persoon er niet meer is
of je kunt haar of zijn gedachten koesteren en die laten voortleven.

Je kunt huilen, je leeg voelen of je omdraaien
of je kunt doen wat hij of zij wilde:
Iets van jezelf maken en trots zijn op wie je bent.

Hoewel met aarzeling opgeschreven, komt hier een heilzame perspectiefwisseling tot stand.
Lang niet eenvoudig om daarin mee te bewegen.
Gelukkig worden we niet gedwongen. Wel hebben we een eigen verantwoordelijkheid.
De keuze is aan ons…!

Gettie Kievit