Meditatie uit het boek ‘Zinvol leven’ door Els J. van Dijk

 

Het is té stil in huis, vindt hij. Omdat hij dat heel vervelend vindt, gaat hij naar de dierenwinkel. Misschien kan een zingende kanarie zijn probleem verhelpen. De winkelier lijkt de perfecte vogel voor hem te hebben en de man gaat met het beestje naar huis, hoopvol en met vreugde. Wanneer hij de volgende dag uit zijn werk thuiskomt, is zijn huis vol muziek. Hij loopt naar de vogelkooi om de kanarie te eten te geven en ziet dan pas dat de kanarie maar één poot heeft. Hij voelt zich plotseling bekocht en bedrogen, belt de eigenaar van de dierenwinkel op en doet zijn beklag. ‘Wat wilt u eigenlijk’, vraagt de winkelier, ‘een vogel die kan zingen of een vogel die kan dansen?

 

Tegenslag
Omgaan met teleurstellingen, met tegenslag. Het is een thema dat mij veel bezighoudt de laatste tijd. We leven in een moeilijke tijd en een ingewikkelde wereld. De ene crisis is nog niet voorbij of de volgende dient zich alweer aan. En als je het nieuws een beetje volgt, houd je je hart vast. Het is ook een schril contrast met reclamegestuurde media die voortdurend de boodschap verspreiden dat er voor elk verlangen een antwoord is, op voorwaarde dat je het juiste product koopt. Elke behoefte is perfect te vervullen, bovendien zelfs op korte termijn, en genieten via consumptie is zo ongeveer het belangrijkste levensdoel. Misschien zijn jij en ik wel geconditioneerd in de overtuiging dat als je een probleem hebt, de ander of een product wel voor je klaarstaat en/of het probleem kan verhelpen. De coronatijd heeft ons geleerd dat er een andere werkelijkheid blijkt te bestaan, die niet zomaar weg te toveren is.

Wat nu? In een krantenartikel lees ik dat we lichtpuntjes nodig hebben. Een blij vooruitzicht. Stel een kind iets leuks in het vooruitzicht en het stopt met zeuren. Ik lees ook het volgende cynische zinnetje: ‘De stichters van het christendom, de islam en al de andere godsdiensten wisten heel goed wat ze deden toen ze hun paradijselijk hiernamaals bedachten: het beste medicijn tegen een treurig nu is het vooruitzicht op een beter later. Stil maar, wacht maar, alles wordt nieuw.’

Maar het vooruitzicht van iets leuks is er nu niet meer of is er veel te weinig. Velen kampen met gevoelens van hopeloosheid en uitzichtloosheid.

Hoop
En toch! Het is waar! Je hebt verheugmomenten nodig, dingen om naar uit te kijken, die perspectief bieden. Want als je hoop verliest, raak je een belangrijke – of misschien wel de belangrijkste -levenskracht kwijt.

Barack Obama schrijft: ‘Hoop is datgene in ons wat volhoudt, ondanks alle bewijzen van het tegendeel, dat er ons iets beters te wachten staat als we de moed hebben om ons ernaar uit te strekken, om ervoor te werken en om ervoor te vechten.’

De laatste tijd heb ik het nodige gelezen van Holocaustoverlevenden over wat hen erdoor heeft geholpen. Eén van hen is Viktor Frankl. Hij schreef het boek ‘De zin van het bestaan’. Net toen het manuscript voor zijn boek klaar was, brak de Tweede Wereldoorlog uit. Omdat Frankl van Joodse afkomst was, werd hij naar een concentratiekamp afgevoerd. Bij die gelegenheid ontdekken de nazi’s het manuscript in de voering van zijn jas en verbranden ze het.

Frankl overleeft de oorlog en herschrijft zijn boek. Daarin zegt hij: ‘Het staat vast dat mijn verlangen dit manuscript te herschrijven mij heeft geholpen de ontberingen en kwellingen van het concentratiekamp te overleven. Toen ik tyfus kreeg, heb ik bijvoorbeeld op kleine vodjes papier vele aantekeningen gemaakt die mij van pas zouden komen bij het herschrijven van mijn boek, als ik de bevrijding tenminste zou halen. Ik ben ervan overtuigd dat de reconstructie van mijn verloren manuscript, daar in die lugubure barakken van een Beiers concentratiekamp, mij inderdaad heeft geholpen een dreigende crisis te voorkomen.’

Uiteindelijk ben jij het zelf die bepaalt hoe je met je leven omgaat. Als je je omstandigheden de schuld geeft, verlies je daarmee je eigen vrijheid en daarmee ook de kans om het leven betekenisvol te laten zijn.

Alles wordt nieuw
Het is ook zeker waar dat alles nieuw wordt! En wat is het heerlijk dat je met dat perspectief mag leven. God wil een nieuw soort vreugde in je brengen. Een blijdschap om de wetenschap dat de Koning van de schepping iets eeuwigs in je schept. In de context van een God die redt, die de last van je schouders afneemt, begint Psalm 81 met: ‘Zing vrolijk voor God, onze kracht; juich voor de God van Jakob.’ En even verder: ‘Doe uw mond wijd open en Ik zal hem vullen.’

In het Nieuwe Testament lees ik dat Jezus tegen de discipelen zegt dat ook zij geconfronteerd zullen worden met de moeilijke tijden die komen. Ze zullen zich verlaten en wanhopig voelen, verraden en hulpeloos. Maar die gevoelens, hoe echt ook, zullen niet de enige werkelijkheid zijn. De werkelijkheid is bij God. Je moet Gods Woord niet aan de hand van je gevoelens en actuele situatie interpreteren, maar je gevoelens laten interpreteren (en veranderen) door Gods Woord. Je moet het aandurven om de woorden van je Heer en Heiland zwaarder te laten wegen dan je gevoelens. Die kunnen namelijk heel grillig zijn. Maar Gods Woord is zeker, betrouwbaar en waar.

Je hebt Gods hulp nodig om niet geblokkeerd te raken door de moeilijkheden die je tegenkomt. Train jezelf om erdoorheen te kijken, om zo de vreugde te zien die voor je bereid wordt.

Charles Inwood zei het zo: ‘Als God iets bijzonders gaat doen, begint Hij met iets wat moeilijk is. Als God iets heel bijzonders gaat doen, begint Hij met iets wat onmogelijk is.’

U troost ons als U ons doet treuren.

U maakt ons vrolijk als U ons laat huilen.

U doet ons zingen als U ons laat klagen.

U maakt ons sterk als U ons laat lijden.

U maakt ons wijs als U ons tot dwazen maakt.

In Uw handen zijn mijn tijden,

mijn hele leven,

alle dagen, uren en ogenblikken.

Maarten Luther

Door Janneke Bregman, geestelijk verzorger bij Cardia.

‘Ik geloof, kom mijn ongeloof te hulp’.

Bevrijdend om dat eerlijk te mogen zeggen, te mogen uitschreeuwen naar God. Het is niet nodig om ons groter of geloviger voor te doen. Alsof we het altijd wel weten en ervaren en vol moed en vertrouwen door het leven gaan. God kent ons en weet dat er in ons vertrouwen soms diepe scheuren zijn ontstaan. Dat onze roep naar Hem, net als die vader met zijn doodzieke kind, een schreeuw uit het diepst van onze ziel is. Een gebed tussen hoop en vrees. Wat bevrijdend dat we ons niet boven onszelf hoeven uit te tillen.

We mogen laten zien dat we kleine broze mensen zijn die vaak wankelend, stamelend en zoekend op weg gaan. Die soms helemaal niet meer weten wat we van God kunnen verwachten, omdat we ons zo teleurgesteld voelen door wat ons is overkomen of door wat we zien om ons heen aan verdriet en kwaad.

En dan toch te midden van dat alles biddend belijden, fluisterend of schreeuwend vanuit het diepst van onze ziel: ‘Wat verwacht ik nu o Here, mijn hoop is op U.’

Want door het gebed kon de zoon weer opstaan uit die donkere machten die hem naar het leven stonden. Niet dat Jezus een soort magische medicijnman is die met een formule duistere rituelen verbreekt. Of dat genezing wordt gezien als kenmerk van een waar geloof en als je niet genezen wordt je geloof niet goed genoeg zou zijn. Dat zou een heel pijnlijke boodschap zijn geweest, waarmee je op jezelf wordt teruggeworpen.

Nee, het is niet beslissend wat de discipelen konden en wat wij kunnen, hoe groot ons geloof is, maar dat we ons met alles wat in ons is toevertrouwen aan Hem en van Hem verwachten. Biddend geloven en gelovend bidden betekent niet dat alles goed komt hier en nu. Alsof het een middel is dat wij kunnen inzetten en waardoor we verzekerd zijn dat we ontvangen wat we vragen en als dat niet zo is, we teleurgesteld mokken en bij Hem vandaan gaan. Bidden is geen wensenlijstje inleveren, maar met God op weg gaan en vertrouwen op Gods nabijheid, op zijn opstandingskracht in je leven.

Bidden is als het ware adem halen uit God en daarin ligt de hele dag geborgen. Zo is gebed de bedding van ons leven, dat leven dat heen en weer geslingerd wordt tussen geloof en ongeloof, vertrouwen en angst, wanhoop en hoop. Maar in dat alles een adres weten, daar waar je schuilen kunt met alles wat er in je is. Aan wie je je hele leven kunt toevertrouwen. Omdat Hij zegt: ‘Mijn Naam is ‘Ik ben erbij.’ Want waar Ik kom daar raakt het licht het leven aan, omdat Ik zelf in die weg van de donkerheid en dood ben afgedaald.’

Dan kun je in die weg van het gebed soms zomaar iets ervaren van Zijn nabijheid. Dat betekent niet dat al onze vragen worden opgelost en onze ziekten worden genezen. Gebed is geen succesmethode voor een onbezorgd leven. Bidden is de ontvankelijke houding, waarin er ruimte ontstaat om God in ons leven te laten werken. Dat betekent dat midden in de gebrokenheid, daar waar we mee worstelen – en dat kan heel diepgaan – we telkens tekenen van hoop en verlossing merken. Want in het wandelen met God, in de werkelijke overgave, ligt heil verborgen.

Afbeelding: www.schildertaal.nl/projecten/gouden-waterval-van-hoop

Momenten van diepe wanhoop. Ken je die? Dat de grond onder je voeten vandaan zakt en je benen je niet kunnen dragen? De tranen over je wangen stromen? Dat een brok verdriet zich snotterend een weg naar buiten baant? Of juist die hele stille schreeuw die zich diep van binnen vastzet en je adem doet stokken? Je weet het even echt niet meer. Het verdriet is te groot…

Bijbelse wanhoop
Psalm 88 is een psalm waar de dichter over dat gevoel vertelt. Hij schreeuwt het uit naar God. Zo goed dat ook deze psalm in de bijbel staat. Mij biedt het ook troost te weten dat Jezus echt verontwaardigd was/is over leed. Hij huilt als Lazarus gestorven is, hij schreeuwt het uit aan het kruis. Hij praat het lijden niet weg terwijl Hij als geen ander weet dat het goed zal komen; dat is Zijn belofte! Tot die tijd kunnen wij hier door de gebrokenheid diep en intens geraakt worden. God kan dan bestormd worden met vragen, onzekerheid en twijfel. Ook dat mag! Natuurlijk is het fijn als iemand steeds stevig kan blijven vasthouden aan Gods beloften. Maar de bijbel laat ook zien hoe mensen worstelen, zoeken en twijfelen. Het is belangrijk daar oog voor te hebben, er dan juist ook voor die ander te zijn.

Hoe verdergaan?
We kunnen al te snel door willen naar de hoop, naar het licht… Terwijl we soms alleen gewoon naast iemand kunnen zitten zonder iets te kunnen zeggen of doen… alleen ‘er zijn’. En als het jezelf betreft kun je soms alleen maar bij God schuilen in je diepe wanhoop. Hij is erbij en kent ons echt… en we hoeven geen schone schijn op te houden.

Echt erkennen dat je soms machteloos bent, los moet laten. Dat kan een heel nare diagnose zijn; een trieste boodschap over een geliefde; een groot verlies. Vul zelf maar in. Zeker in deze tijd van Corona kun je je dan extra eenzaam voelen. Waar haal je kracht vandaan weer op te staan en verder te gaan? Je toekomstplannen zijn zomaar helemaal veranderd.

Ik heb moeten leren die momenten er te laten zijn… ook die gaan voorbij. Struikelend vervolg je dan toch weer je weg. In elk geval heeft het geen zin te doen alsof al die emoties er niet zijn. Op een of andere manier komen ze er toch wel uit, je kunt er niet voor weglopen. Je kunt echter ook niet alleen maar bezig zijn met je verlies, dan loop je ook vast.

Een bootje
Ik kreeg onlangs een mooie metafoor van Gertie Mooren onder ogen. In dit leven heeft iedereen een bootje met 2 peddels. Met rechts ga je naar de toekomst, je werk, de afleiding. Ook wel ‘doorgaan met leven’ genoemd. Vermijding of verslaving aan de afleiding die de pijn verdringt, kan dan het gevolg zijn. Links vaart naar het verleden, het verlies en alle gevoelens. Hoe je de peddels gebruikt is voor iedereen anders. Er is geen goed of fout!

Maar als je alleen naar rechts peddelt – alleen maar doorgaat – ga je in cirkeltjes en kom je niet vooruit. Als je alleen links peddelt – wegzinkt in verlies – kom je ook niet vooruit. Ieder bepaalt zelf zijn of haar richting en tempo. Van belang is dat het bootje in beweging blijft. En dat ieder respect heeft voor de ander, ook als die anders vaart. De een gaat eerst ‘gewoon’ door na een verlies, de ander wordt direct gegrepen door het verdriet.

Het leven gaat verder. Dat hoor je vaak zeggen. Dat klopt ook, maar toch komt je verlies soms ‘zomaar’ weer hevig naar boven… onverwachts door iets kleins. Je bootje wordt naar links geblazen… wat doe je er mee? Je kunt niet voorkomen dat het stormt op zee, het gaat er dan om hoe jij zelf de peddels gebruikt. En als je merkt dat je rondjes blijft draaien, zoek dan hulp.

Hoopvol leven
Mij helpt het ook om, heel bewust, steeds weer te kijken naar wat er (nog) wel is. En ik probeer nieuwe dingen te ontdekken die er voorheen niet waren. Dit ook opschrijven kan meer inzicht geven om bewust dankbaar te zijn voor wat er wel is. En steeds opnieuw beseffen dat de Ander er is en zal zijn. Sommige dagen blijft het een worsteling, andere dagen geeft het rust. Leven is een geschenk!

Wijanda Heslinga

Meer over Wijnanda Heslinga: www.schildertaal.nl Levenskunst, coaching.