Van doodziek naar werkplezier: De opgave

Van doodziek naar werkplezier
Ben jij net als ik (ex-)kankerpatiënt en was werken vanwege je ziekte lange tijd niet mogelijk of slechts heel beperkt? Is dat misschien nu ook nog het geval en hoop je op termijn weer te kunnen terugkeren naar werk? Bij je huidige werkgever of elders? Focus je dan op ‘gewoon weer aan het werk’ of op werkplezier of werkgeluk? In deze blog beschrijf ik, mede op basis van persoonlijke ervaringen, de drie processen waar je doorheen moet om na ernstige ziekte opnieuw werkgeluk te kunnen ervaren.

Kanker en werkplezier: confronterend thema
Toen ik 2,5 jaar geleden de diagnose kanker kreeg was werkplezier beslist niet het belangrijkste waar ik aan dacht. Mijn focus lag in eerste instantie op overleven en beter worden. Werk verschoof naar al snel de tweede plaats en verdween daarna langere tijd helemaal uit beeld. Want al snel bleek ik te ziek om door te kunnen werken. Met pijn in mijn lichaam en hart heb ik tamelijk vlot al mijn werk overgedragen aan vakgenoten. Bijzonder confronterend vond ik dat. Want als enthousiast en gedreven persoon, met leuk werk, veel sociale contacten, grote klant- en resultaatgerichtheid had ik natuurlijk liever lekker doorgewerkt. Maar mijn lichaam gaf duidelijk de grens aan. Mijn herstel heeft bovendien behoorlijk lang geduurd. Werk en werkplezier kwamen daarom een tijdlang niet meer in mijn woordenboek voor. Ik kon me zelfs amper herinneren hoe dat voelde. Heel confronterend!

Gelukkig ben ik nu weer aardig hersteld en weer de blije, levenslustige Christa van voor de kanker. Volgens mijn vrienden zelfs nog een enthousiastere versie van mezelf dan voorheen. Ik ben actief in vrijwilligerswerk en ik doe, net als voorheen, af en toe ook weer coachwerk. Met mijn werkplezier gaat het tegenwoordig dus weer goed! Maar werkplezier, wat is dat eigenlijk?

Werkplezier of werkgeluk?
Werkplezier betekent dat je met plezier en uit jezelf doet wat er gedaan moet worden, dat je je werk leuk vindt en er positieve energie uithaalt. Zelf spreek ik als arbeids- en organisatiepsycholoog en (loopbaan)coach liever van werkgeluk. Het gaat namelijk ook over zingeving, het gevoel dat wat je doet er écht toe doet en dat je een betekenisvolle bijdrage levert aan anderen én aan je eigen leven.

Van doodziek naar werkgeluk: 3 verschillende processen
Met mijn psychologenbrein, dat het tegenwoordig weer prima doet, heb ik dit complexe vraagstuk als volgt ontleed. Eigenlijk spelen er vanaf het moment dat je ernstig ziek wordt door kanker drie verschillende processen:

1. De fasen van ziekte en herstel
Typerend voor ziekte en herstel bij kanker is dat je door je behandelingen vaak eerst nog zieker wordt, dat herstel met ups en downs verloopt, dus niet in een lineair stijgende lijn en dat veel kankerpatiënten restklachten (‘late gevolgen’) ervaren, zoals vermoeidheid, neuropathie, concentratie- en geheugenproblemen. Daarvan is vaak onduidelijk of die op termijn overgaan of niet.

2. Het emotionele proces
Kanker is een emotionele rollercoaster met veel verschillende emoties tegelijkertijd, zoals angst, verdriet, boosheid, depressie en wanhoop. Zowel over het feit dat je kanker hebt als over de impact daarvan op je relaties, werk et cetera. Eigenlijk op alle levensgebieden. Maar waar angst, leed, wanhoop en verdriet zijn, is geen ruimte voor vertrouwen, optimisme en plezier. Dus je moet eerst uit de put komen om weer (werk)plezier te kunnen ervaren.

3. De fasen van kanker en werk:
Blijven werken tijdens je ziekte en behandelingen is bij kanker niet vanzelfsprekend. Daarvoor zijn de kwaal en de behandelingen vaak te ingrijpend. Vóór re-integreren in werk komt bovendien eerst re-integreren in je leven. En niet iedereen heeft werkgeluk als einddoel. Voor sommige mensen is een ‘gewoon weer aan het werk’ al heel wat en helemaal oké.

In een plaatje zien deze 3 parallelle processen er zo uit:

Ultieme ideale uitkomst niet voor iedereen weggelegd
Wanneer je als werknemer kanker krijgt spelen al deze processen zich tegelijkertijd af en elk proces heeft zijn eigen dynamiek. Welke uitkomst per proces haalbaar is, verschilt bovendien per persoon. De ultieme, ideale uitkomst is natuurlijk: je bent helemaal genezen, springlevend en kerngezond, je hebt de draad van je leven weer goed opgepakt, je voelt je een gelukkig mens, bent weer lekker aan het werk en je ervaart werkplezier of misschien zelfs wel werkgeluk. Maar helaas is dat niet iedereen gegund.

We hebben niet alles in de hand
Alhoewel we vaak denken dat het leven maakbaar is, is er veel dat we niet in de hand hebben. Want ook anno 2021 overlijden nog steeds mensen aan kanker of worden ze arbeidsongeschikt. Sommige (ex-)werknemers kunnen nooit meer werken, anderen komen op termijn soms weer gedeeltelijk in het arbeidsproces, maar niet altijd in het werk dat zij daarvoor deden, want door hun restklachten is hun belastbaarheid in veel gevallen beperkter dan voorheen.

De opgave
De opgave en kunst is dus om in deze drie processen voor zover mogelijk van negatief naar (iets) positiever te ontwikkelen, dat wil zeggen in het plaatje de beweging van links naar rechts te maken. Met alle hoop van de wereld én alle bijbehorende onzekerheid over welke mate van ontwikkeling en herstel voor jou mogelijk is. Die onzekerheid maakt het er beslist niet gemakkelijker op. In een volgende blog voor NKWD geef ik zeven tips voor het hervinden en vergroten van je werkplezier.

En jij?
Herken jij deze processen als (ex-)kankerpatiënt ook? En waar sta jij nu? Ben je daar tevreden mee of hoop je dat er op termijn nog meer mogelijk is qua herstel, geluk en werkgeluk? Of weet je inmiddels dat weer (betaald of onbetaald) aan het werk er voor jou niet meer in zit en focus je je daarom nu vooral op (klein) geluk?

Levendige groet,
Christa

In het voorjaar van 2019 kreeg Christa van Werkum onverwachts de diagnose kanker. Een tijd is het goed gegaan, maar in het najaar van 2022 wordt Christa opnieuw behandeld, de kanker is weer actief in haar lichaam. De ziekte geeft haar veel waardevolle levenslessen. Die levenslessen deelt ze graag met anderen via haar blog.