Je bent al mooi!

Dat ziek zijn je niet alleen fysiek maar ook emotioneel en mentaal onderuit kan halen wist ik al langer. Want net als veel anderen heb ik wel eens een burn-out en een frozen shoulder gehad.  Gelukkig ben ik van beide destijds goede hersteld en kon ik daarna weer ‘full speed ahead’. Met kanker is dat anders. De impact bleek op alle fronten veel groter dan ik ooit had kunnen bedenken. En daarmee dealen is een flinke opgave.

De fysieke gevolgen van ziek zijn openbaarden zich in voorjaar 2019 tamelijk snel na mijn diagnose. Door de kanker, pittige chemo’s, een ingrijpende operatie en pijn was ik al snel behoorlijk verzwakt en vermoeid. En ik zag er ook echt zichtbaar ziek uit: vermagerd, blauwe wallen onder m’n ogen, uitgevallen haar, langzame tred en dik ingepakt want ik had het altijd koud. De kanker veranderde mij in een mum van tijd van een super actieve, gezonde vrouw in een zwak en hulpbehoevend persoon. Beslist niet goed voor mijn zelfbeeld en zelfvertrouwen kan ik jullie vertellen.

De schoonheid van imperfectie
Over de psychologie van uiterlijk las ik vorig jaar een inspirerend en troostrijk boek: ‘Je  bent al mooi. De schoonheid van imperfectie’. Geschreven door Liesbeth Woertman, (gepensioneerd) hoogleraar Psychologie aan de Universiteit van Utrecht. Zij heeft veel onderzoek gedaan naar lichaamsbeelden en de impact van ideaalbeelden op ons zelfbeeld. In onze westerse welvaartsmaatschappij domineert het beeld van de gezonde, slanke, sportieve, ongeschonden M/V. Dat er in het echt weinig mensen zijn die aan dat schoonheidsideaal voldoen is evident. Maar dat is wel het beeld waar de meeste mensen mee opgroeien en zich aan spiegelen. De media spelen daarin zoals iedereen weet een belangrijke rol. Dus: als je niet slank, mooi en gezond bent, voldoe je eigenlijk niet aan de norm. En als je ernstig ziek bent helemaal niet meer. Dat overkwam mij dus ook.

Inspirerend en troostrijk
Tijdens mijn ziekte heb ik Liesbeths boek als bijzonder troostrijk en inspirerend ervaren.

Ten eerste omdat zij, net als ik psycholoog en ervaringsdeskundige, weet wat kanker lichamelijk en psychisch met je doet. Ze schrijft heel herkenbaar hoe beroerd en verzwakt je je door alle behandelingen kan voelen en ook hoe heftig de emotionele impact van deze levensbedreigende ziekte is: “ Ik viel in een diepe afgrond waar geen bodem te bekennen was. Ik had niets aan al mijn psychologische kennis en moest mijn angsten en onzekerheden aankijken, ervaren en vandaaruit een beslissing nemen. … Ik was zo verzwakt dat ik oprecht dacht dat mijn lichaam die bestralingen en chemo’s niet aankonden. En psychisch kon ik het ook niet aan ‘ (blz. 133). Als beginner op het vlak van kanker vond ik het troostrijk om te lezen dat anderen vergelijkbare ervaringen hebben.

Maar ja, uiteindelijk heeft iedereen in dit proces haar/zijn eigen worsteling. In het begin van mijn ziekte was ik vooral boos en teleurgesteld dat mijn lichaam mij in de steek had gelaten. Gaandeweg kreeg ik echter door dat ik mezelf daarmee niet echt hielp. Integendeel. Langzamerhand verdween de boosheid maar vond  ik vooral confronterend en verdrietig om elke dag mijn zieke lichaam te zien en daarmee te dealen. En ik vond het vervelend dat anderen mij steeds als ziek persoon in plaats van als ‘normaal’ mens benaderden.

Look good, feel better
De grootste opsteker tijdens mijn behandeljaar en het leukste ziekenhuisbezoek èver was de workshop ‘Look good, feel better’.  In deze leuke beauty-workshop met lotgenoten (lees: vrouwen zonder haar), georganiseerd door de gelijknamige stichting,  kregen we veel praktische tips over hoe er goed/beter uit te zien. En opeens zag ik weer een mooie, blije vrouw in de spiegel. Een fijne opsteker dat je er als ernstig zieke patiënt met een beetje make-up en een leuk sjaaltje (of pruik)  toch een stuk beter uit kan zien en voelen!

Heelheid in gebrokenheid
Wat me in  Liesbeths boek ook bijzonder aanspreekt is haar pleidooi voor een ander mensbeeld. Niet het ideaalbeeld van de (fysiek) perfecte mens, maar van ‘heel zijn in gebrokenheid’.  “Want we zijn immers allemaal beschadigde mensen met onhebbelijkheden, lelijke en slordige gedachten, tegengestelde gevoelens, empathie, goede wil en verdriet …. We hoeven niet te wachten tot we perfect zijn. We zijn al heel en vrij. Heel in gebrokenheid. We zijn al mooi “(blz. 14).

Deze boodschap is vergelijkbaar met die van Henri Nouwen wanneer hij schrijft over de liefde van God voor ons: “Het is begrijpelijk dat je heen en weer wordt geslingerd door sterke emoties, zelfafwijzing en zelfs haat tegen jezelf. Maar…. Je bent niet wat anderen over je denken, zelf niet wat jij over jezelf denkt. … Probeer in tijden van ontevredenheid met jezelf ervoor te kiezen trouw te blijven aan wie je ten diepste bent. Kijk elke dag in de spiegel en laat je ware identiteit gelden. Je bent (al) een geliefde dochter of zoon van onze Schepper”. Hoe troostrijk is dat?!

Venus van Milo (130 voor Christus)

Maar de praktijk was natuurlijk weerbarstiger. Mezelf met mijn gehavende lijf en allerlei fysieke en mentale beperkingen accepteren vond ik lange tijd best wel lastig. En soms nu ook nog. Zo herinner ik me nog goed hoe ik vorig voorjaar voor het eerst na lange tijd weer een naar sauna ging. En hoe angstvallig ik toen mijn best deed om mijn litteken verborgen te houden voor eventuele nieuwsgierige blikken. Die gène was in de zomer van 2020 op het strand gelukkig al een stuk minder. Maar nog steeds loop ik niet graag met mijn lichamelijk beschadigingen en mentale beperkingen te koop, want ik wil liever als ongeschonden, gezond mens worden gezien dan als een ‘gemankeerde’ vrouw.

Je bent al mooi!
De belangrijkste les die ik het afgelopen jaar heb geleerd is dit:

Hoe beschadigd je ook uit de strijd tegen kanker komt; JE BENT AL MOOI! Met al je barsten, onvolkomenheden en onhebbelijkheden. Ook in onze gebrokenheid kunnen we heelheid ervaren. Heelheid in verbondenheid met onszelf, met anderen en met God.

Dat wens ik iedereen toe!

Levendige groet

Christa

Leestips:

• nl voor lotgenotencontact, informatie en deskundig advies: https://www.kanker.nl/ervaringen-van-anderen
• Henri Nouwenstichting. 365 meditaties van Henri Nouwen. Voor elke dag van het jaar. Citaat uit meditatie van 4 januari: God houdt van je.

Uitgeverij Lannoo (2019) ISBN 978 94 014 6009 5- NUR 705

• Stichting Look good, feel better!: https://lookgoodfeelbetter.nl

Deze stichting organiseert beauty-workshop in ziekenhuizen en online. Even niet bezig zijn met ziek zijn maar met jezelf beter voelen.

• Venus van Milo. (zie afbeelding boven). Dit wereldberoemde Griekse marmeren beeldhouwwerk wordt beschouwd als een symbool van eeuwige schoonheid. Het beeld werd ongeveer 130 voor Christus gemaakt. Vermoedelijke beeldhouwer: Alexandros van Antiochia. Het beeld werd in 1820 door een boer in een veld op het Egeïsche eiland Melos (Italiaans: Milo) gevonden en staat nu in het Louvre in Parijs. Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Venus_van_Milo#/media/Bestand:Venus_de_Milo_Louvre_Ma399-02b.jpg
• Woertman, L. Je bent al mooi. De schoonheid van imperfectie. Uitgeverij Ten Have (2019) ISBN 9 789 025 906 887

In het voorjaar van 2019 kreeg Christa van Werkum onverwachts de diagnose kanker. Een tijd is het goed gegaan, maar in het najaar van 2022 wordt Christa opnieuw behandeld, de kanker is weer actief in haar lichaam. De ziekte geeft haar veel waardevolle levenslessen. Die levenslessen deelt ze graag met anderen via haar blog.