Mijn zus Janny is overleden. Nee, niet aan kanker.  Je zou soms vergeten dat mensen ook nog aan andere dingen overlijden dan aan kanker. En nee, ook niet aan corona.  82 jaar was ze. Het is een wonder dat ze 82 jaar geworden is. De verhalen van vroeger vertellen dat ze als peutertje van 2 jaar TBC heeft gehad. En maanden verpleegd werd in een tent in de tuin, een zogeheten TBC huisje . En dat ze werd bestraald in haar hals voor de TBC. Dat is 80 jaar geleden en men had toen nog geen idee wat dat voor schade kon aanrichten. Zij heeft hier de levenslange lichamelijke gevolgen van ondervonden. Ze heeft er wonder boven wonder geen kanker van gekregen. Wel grote operaties aan haar slagaders en lange ziekenhuis opnames. Al een paar keer eerder zag het ernaar uit dat we haar gingen verliezen. Maar het was een taaie. Ze kon echter steeds minder en minder. De laatste jaren zelfs niet meer eten of drinken. Alleen sondevoeding. Haar leven werd heel klein. Maar wat is ze voor mij van grote betekenis geweest.  Altijd leerde ze mij, heel mijn leven, maar in de jaren sinds ik ziek werd, heb ik wijze lessen geleerd van haar, over omgaan met ziekte en moeite. Daarom wil ik als eerbetoon deze blog voor mijn zusje schrijven.  Wederkerigheid. Want, zoals ze me regelmatig vertelde, mijn blogs hebben haar juist weer geholpen om mij beter te leren begrijpen. Lees verder via deze link.

Lenneke de Mooij heeft uitgezaaide eierstokkanker. Daarbij is ze actief voor Olijf, het netwerk voor vrouwen met gynaecologische kanker. “Kan ik mijn ziekte en situatie misschien ombuigen zodat er iets zinvols uit voort kan komen?” vroeg ze zich af. In haar blogs voor Als kanker je raakt deelt ze daarom haar ervaringen en bevindingen over hoe ze leeft met de ziekte kanker in haar leven.

Kale stilte is aan het strijden met het stormend hart. Het lijkt wel of de infuuspomp het enige is die doorgaat. Af en toe is er het geluid tieng-tieng-tuuung, tieng-tieng-tuuung. De zak is ingelopen, de pomp gaat piepen, waarna de verpleegkundige komt. Soepeltjes, professioneel en met een strakke blik vervangt ze de zak. Ze kan nu eenmaal niet mee gaan huilen.

Daar waar buiten alles raast, is het hier leven-sterven, vrees-hoop en stilte-storm. In iets doet het me denken aan het boekje dat we op de basisschool lazen. Het ging over een meisje dat altijd zo moe was en in een sanatorium werd opgenomen. Ik ben de titel vergeten. Het meisje moest daar naartoe om geheel tot rust te komen. De schrijver bereikte bij me dat ik voelde wat serene rust was. (en dat het me is bijgebleven) Zo’n ogenschijnlijke rust was ook op de kamer aanwezig. Het leek.

Belofte
Daar te zitten en niets voor je vrouw te kunnen doen. Geheel in strijd met de huwelijksbelofte. In goede en kwade dagen je vrouw trouw te blijven. Dat had ik beloofd in 2002, het jaar van ons trouwen. Een vanzelfsprekendheid. En nu niets te kunnen doen dan er alleen te zijn. Ja, dat is ook trouw blijven, maar ik wil meer kunnen doen. Alleen het dekbed recht leggen, wat ze niet opmerkt, dat heb ik niet beloofd, maar meer. Alleen haar hand vast kunnen houden. Nee, veel meer heb ik beloofd. Ik realiseer me dat dit één van de diepste dimensies is van machteloosheid in een huwelijk. Met spoed gebracht naar een stad die ik ken van, o zoveel andere dingen dan het ziekenhuis. Geijkte dingen als Blijdorp, De Doelen, de Boezemsingel, vrienden die er woonden, van Feyenoord en de Erasmusbrug. Ik doe de stad tekort, ik weet het, maar ik kende de stad niet van 5-Zuid Hematologie waar ze nu ligt. Zorg moeten overlaten aan wildvreemde witten. Onbekende witten die met strak gezicht rustig vertellen hoe de situatie is en wat de volgende stap zal zijn. Betrokken, kundig, maar zijn ze dan niet emotioneel betrokken? Waar is hun bezorgdheid? Kon ík maar helpen.

Wit
De komst van een witte jas brengt altijd spanning met zich mee. Wat nu weer. Ik denk dat zelfs de meest positieve denker dan lamgeslagen zal zijn, want het raakt je meest dierbare en aan de beloofde trouw. Wit straalt medisch aanzien uit. Dat is zo. Wit is die het altijd weet. Dat dacht ik. Wit straalt kunde uit. Dat heb ik ervaren. Wit is die alwetende. Dat is niet zo. Wit is de prins en niet de Koning. En vest op prinsen geen betrouwen, daar heb ik o zo vaak aan moeten denken. Een sterveling kan een sterveling niet redden. Hij alleen. Heere help!

Uiterlijk geven alleen de slangetjes de ernst weer. Binnenin zijn ‘de verkeerde cellen’ in elk vat gevonden. De verpleegkundige verzorgt kundig de controles. Wat een werk weer vandaag. Ik moet denken aan het begrip arbeidsvreugde wat ik weleens behandel bij het vak economie dat ik geef. Ze houdt de moed erin. Maar ook zij heeft wellicht wel eens de moed moeten opgeven. Maar wat een respect heb ik voor hun werk.

Wachten
En maar wachten. Maar wachten is geen wachten meer. De definitie ervan is veranderd, want er is geen duidelijk einde. Geen tijdstip wanneer wordt gemeld: U bent vrij, u bent genezen. Nee, vanaf dag één was het duidelijk. Levenslang. En leven, voor hoelang? Wachten is voorbereidingstijd geworden. Wachten is tijd geworden om te overdenken wat gaande is en tijd die je krijgt om je voor te bereiden op de volgende mededeling van de arts of verpleegkundige. Wachten bestaat niet in een geïsoleerde kamer naast een bed met een ernstig zieke. Het is gewoon tijd die voorbij strijkt. Minuut na minuut. En toch kon ik niet wijken.

Spanning en storm, want wat zal het volgende onderzoek brengen. Medicijnen bijstellen, toch nog een onderzoek naar een ander orgaan? De spanning maakt hyperalert, wat veel energie vraagt. Ik moet sterk blijven. Als aanspreekpunt voor de artsen en verpleegkundigen. Er zijn voor de kinderen. En voor mijn familie die zóveel voor ons doen. Daardoor kan ik hier zijn. Trouw op kamer 9. Afwachten, zoals de arts al zó vaak zei. In de kale stilte met een stormend hart.

Geschreven door Marcel Zandee. Marcel schrijft voornamelijk op onafgehecht.com. Door gedichten, gedachten en ervaringen te delen probeert hij een inkijk te geven in zijn leven waarin verdriet, rouw en gemis moesten worden verweven. Daarnaast deelt hij over het thema ‘rouwen’ als hij dat tegenkomt in boeken, tijdschriften of andere media.

En toen moest ik echt eens achter kleding aan. In 2015 niets gekocht, omdat het én niet nodig was én er geen tijd voor was. En vooral, wat interesseerde mij het. In het ziekenhuis zullen ze misschien best wel eens gedacht hebben: O, de blauwe trui was weer aan de beurt? Of: donderdag is meestal grijze truien-dag. En zondag die zwarte, nee dat viel wel mee hoor, maar veel variatie was er niet.

Maar wat kom je er dan meer achter dat in een jaar veel verslijt of op gaat. En dat is niet alleen kleding, maar ook allerhande zaken in huis, bijvoorbeeld lampen in de breedst mogelijke zin van het woord. Fietsverlichting, autoverlichting en dat ene lampje dat al een halfjaar kapot is. Maar het interesseert vaak zo weinig. Het belang is relatief, er is toch licht van die andere lampjes? En toch is er soms een ‘iets moeten’, want ik wil niet dat één van de kinderen zonder fietsverlichting over straat gaat. En zeker nu niet, denk ik dan, ik ben al een dierbare kwijt. En dat heeft alles met vertrouwen in het leven te maken. Misschien ga ik daar op een ander moment nog eens op in. En zeker kunnen we nu een verhandeling gaan houden over de vraag of fietsverlichting alle ongelukken kan voorkomen, maar gewoon: het moet geregeld zijn.

Maar over die kleding. Het moest nu echt, want een beetje fatsoenlijk erbij lopen is wel zo netjes. Maar eerst wat praktische boodschappen, op naar het warenhuis in Goes. En iedere keer hoop ik dan maar dat ik niet weer allerlei zaken op m’n pad tegenkom die me laten balanceren, ook al wordt het vaak met goede bedoelingen gedaan. Ik kan er echt wel mee omgaan, maar het mag ook best een keer ‘gewoon niet’. En winkelen doe ik niet met het grootste plezier. Ook al weet ik wel dat een ander mijn kleding niet kan passen.

Maar, toi-njing. In dat ene grote warenhuis in Goes, waar ze vroeger alles nog voor vaste gulden-coupures verkochten, staat precies in het middenpad een rek met witte, velours badjassen. Precies dezelfde als mijn vrouw had, hangt vooraan. Een heel gewone badjas, toch? In 2015 snel gekocht bij dat andere warenhuis dat nu failliet is. Ik zie mijn vrouw erin zitten op afdeling A2, kamer 9 in de Daniël den Hoed-kliniek, Rotterdam. Aan het haken aan popje Saar, wat niet goed lukte omdat de motoriek ook was aangetast. Of hier in huis, tijdens de twee perioden dat ze thuis mocht zijn. Toch heeft ze hem niet vaak gedragen, ze was er gewoonweg te zwak voor. Ik associeer de badjas vooral met de perioden dat het een beetje beter ging in het ziekenhuis. Regelmatig hielp ik hem aan te doen. Trouw op kamer 9.

Toen ik thuis kwam, dacht ik eraan terug. En ik kwam tot de conclusie dat ik 2 á 3 minuten kwijt ben. Ik weet niet wat ik in die tijd heb gedaan. Wellicht rondgedoold op de begane grond. Ik weet het weer vanaf het moment dat ik op de roltrap stond.

Aan het einde van de morgen is het ‘moeten’-lijstje voltooid. Alle dingen die ik nodig had, zijn gekocht. En die badjas? Er is een associatie bijgekomen. Je hebt hem zojuist gelezen. Zo gaat dat nu, vrijwel iedere dag. Met zoveel dingen.

Geschreven door Marcel Zandee. Marcel schrijft voornamelijk op onafgehecht.com. Door gedichten, gedachten en ervaringen te delen probeert hij een inkijk te geven in zijn leven waarin verdriet, rouw en gemis moesten worden verweven. Daarnaast deelt hij over het thema ‘rouwen’ als hij dat tegenkomt in boeken, tijdschriften of andere media.

‘Dat wordt geen kaartje met Kerst…’ Deze bizarre gedachte dringt zich aan me op als we na de begrafenis van mijn schoonzus naar huis rijden. Ze was één van mijn meest trouwe schoonzussen in het sturen van kaartjes. Verjaardagen, bijzondere gelegenheden en natuurlijk de Kerst. Altijd was haar kaartje er als één van de eersten.

Kanker
Als kanker je raakt… Een paar jaar geleden werd ze ziek. Kanker. Een behandeling volgde. Het leek goed te zijn, maar toch bleven er zorgen. Uitslagen die niet helemaal goed waren hoewel er niets gevonden werd. En dan ergens in het voorjaar van 2020 het slechte nieuws. De kanker is terug, niet meer te genezen. Aan het begin van de eerste adventszondag overlijdt ze, 58 jaar is ze geworden. Kanker heeft ons geraakt, opnieuw.

De lichtjes verschijnen
We voelen ons stil en verslagen. Onze gedachten zijn bij haar man en kinderen. Bij haar moeder die nog leeft. Terwijl de wereld zich voorbereid op kerst, het huis gezellig maakt, bedenkt wat we gaan eten, er overal lichtjes verschijnen en de post elke dag kerstkaarten brengt missen we dit jaar die ene kaart.

Ik luister naar liederen van verlangen, van hoop, van verwondering en blijdschap. Straks zal het kerst zijn en dan het einde van het jaar. Een nieuw jaar dat voor ons ligt. Ik wil er eigenlijk niet heen. Het voelt alsof ik mijn passen vertraag. Wat brengt een nieuw jaar? Gaan we het nieuwe jaar uit met wie we hem ook ingaan? Of moet ik weer mensen achterlaten?

Kerst, Immanuel, God met ons. Hij is erbij, altijd. Zelfs al ga ik door een dal, zoals psalm 23 zegt. Hij draagt ons als wij niet meer kunnen. Zelfs dwars door de dood heen, naar Zijn heerlijkheid. Hij is erbij als we ziek zijn, als we afscheid moeten nemen, als we achterblijven. Gister, vandaag en morgen, Immanuel.

Dubbel
Er valt een kerstkaart op de mat. Het is een voor mij onbekend handschrift. ’s Avonds, als ik op de bank zit met een kop koffie, lees ik de post. Het is een kaartje van de zoon en zijn vrouw van mijn schoonzus. Om ons te bedanken voor onze steun. Het voelt dubbel… wat had ik zo veel liever een kaartje van haar zelf gehad. Ik bid in stilte voor de familie om troost en vrede bij zo’n groot gemis. Ik mis slechts een kaart, zij een vrouw en moeder… Op de achtergrond klinkt een lied. Ik luister:

In de stal van mijn hart is een kindje geboren
en het wordt licht en het geeft kleuren aan het donker om mij heen.
In de stal van mijn hart lijkt soms alles verloren,
maar iets beweegt, want er is liefde en het laat mij niet alleen.

Groot is Zijn liefde op de wegen die ik lopen zal,
ver van de kribbe naar een kruis.
Niets kan ons scheiden, ook al ga ik door het diepste dal:
altijd brengt Hij mij naar huis.

Mijn schoonzus is Thuis, wij zijn nog onderweg. Onderweg naar kerst, naar een nieuw jaar.

Immanuel – God met ons

NB: Het lied is ‘In de stal van mijn hart’ van Gerald Troost
https://www.youtube.com/watch?v=0hQj99lKUWc

Geschreven door Judith Stoker, een levenslustige, positief ingestelde, gelovige 40+ vrouw. Ze geniet van het leven en hoopt dat ze voor velen een inspirerend voorbeeld is. Lees meer van Judith op: https://www.judithstoker.nl

In de maanden nadat mijn actieve behandeling van chemokuren en operaties was afgerond, kwam er meer ruimte voor de emotionele verwerking van wat er gebeurd was. Beetje bij beetje werd steeds helderder dat ik een flinke psychische tik had gekregen van het hebben van kanker. Dat is op zich helemaal niet vreemd. Het KWF deed in 2019 een onderzoek waaruit bleek dat maarliefst 86% van de kankerpatienten na afloop van de behandeling te maken heeft met emotionele of relationele problemen, vermoeidheid of angst. Prijs jezelf gelukkig als je dat niet hebt, maar maak je niet te druk als je het wel hebt. Blijkbaar is het heel normaal.

PTSS
In mijn geval waren de klachten vrij ernstig en ik besloot naar een pscholoog te gaan. Die stelde na enig onderzoek dat ik een post-traumatische stress stoornis (PTSS) had opgelopen. Dat uitte zich bijvoorbeeld door nachtmerries, migraine, paniekaanvallen en grote angst als ik weer naar het ziekenhuis moest. Dat was voor mij onacceptabel, want als kankerpatient weet je dat je nog lange tijd met regelmaat op controle moet. Dat dat iedere keer zo’n drama zou zijn was voor mij geen optie, dus ik ging weer de strijd aan, nu niet op lichamelijk, maar op psychisch gebied.

Oneerlijk
Een terugkerend onderwerp van gesprek bij mijn psycholoog was boosheid. Ik was hartstikke boos, woest en witheet eigenlijk, om het feit dat ik kanker had gehad. Ik kon er alleen slecht uiting aan geven, omdat kanker zo onpersoonlijk is. Als het nou een mens was geweest had ik hem uit kunnen schelden, misschien zelfs een klap kunnen geven. Of, heel gemeen, een kras op zijn auto kunnen maken. Iets tastbaars in ieder geval, heel concreet iets lelijks terugdoen aan de boosdoener die zo lelijk naar mij was geweest. Mijn psycholoog en ik overwogen manieren om toch uiting aan mijn boosheid te kunnen geven op een praktische manier, want het moest er toch uit. Boosheid die je niet uit en wegstopt kan namelijk leiden tot depressies en daar zat ik niet op te wachten.

Na de nodige mogelijkheden besproken, en afgekeurd, te hebben, suggereerde mijn hulpverlener dat ik misschien serviesgoed stuk kon gooien. Ik vond het een grappig idee, maar zag wat praktische haken en ogen.

Gelukkig heb ik een vriendin, die ook kanker heeft gehad, en die zich niet zo snel uit het veld laat slaan als het gaat om praktische obstakels. Daarbij is ze ook wel in voor wat gekkigheid, dus de afspraak was snel gemaakt. We zouden mijn schuur leegruimen, daar zou ik glazen gaan stukgooien en dan zou zij de hele bende voor me opruimen.

Zo gezegd, zo gedaan.
Mijn vriendin kwam met een tas vol glazen van de kringloop en nadat we een bakkie hadden gedaan gingen we naar de schuur. Het is een beetje raar om zo uit het niets ineens met glazen te gaan gooien. Als je een boze bui hebt wil je misschien wel ergens mee gooien, maar ik was op dat moment niet boos. Het voelde best genant eigenlijk. Hoe begin je zoiets? Door gewoon te doen, natuurlijk. Met enige gêne gooide ik het eerste glas. Het stuiterde twee keer op de grond en belande zonder te breken in de stelling achterin de schuur. Als je het zou proberen kreeg je dit niet voor elkaar. De situatie was zo absurd dat vriendin en ik keihard in de lach schoten. Dat doorbrak de spanning en ik begon te gooien. En te gooien. En te gooien. Het beste effect bleek te komen door de glazen tegen de zijmuur te gooien, waarna ze met een heerlijke pats uit elkaar spatten op de grond. Hoe meer ik er gooide, hoe meer ik erin kwam. Ik was me bewust van het feit dat dit therpeutisch bedoeld was, dus ik begon ook aan kanker te denken bij ieder glas dat ik gooide. Ik beelde me in dat het een stukje kanker was. Pats. Niet eerlijk dat ik ziek was. Pats. De pijn die ik had gehad. Pats. De schade aan mijn lijf. Pats.

Het gooien maakte herrie, het was verwoestend, het gaf een enorme puinhoop. Het was goed. Het luchtte op. Ik raakte een hoop frustratie en opgekropte woede kwijt.

Na afloop was ik bekaf, de dag erna had ik daadwerklijk spierpijn in mijn arm. Ik had alles gegeven en eruit gegooid. Het was goed.

Onlangs moest ik mijn schuur ontruimen vanwege werkzaamheden. Toen ik spullen uit de achterste stelling tilde regende het glasscherven. Het gaf me een grote grijns van voldoening toen ik ze opveegde.

Geschreven door Karin Oedekerk. Karin kreeg op haar 41^e borstkanker, waardoor haar leven volledig veranderde. Ze schrijft over hoe ze dit heeft beleefd en hoe ze heeft geprobeerd de draad van haar leven opnieuw op te pakken.