Dit boek, geschreven door de Duitse Esther Maria Magnis (1980), is door de één met gejuich begroet, door de ander genadeloos neergesabeld. En dat spanningsveld is precies wat Esther zelf probeert te beschrijven. De tegenstrijdigheden van het geloof uit haar jeugd, de harde werkelijkheid, de onmacht die zij ervaart en tegelijk de onzegbare zekerheid, het existentiële weten dat God er is.

Dit doorleefde verhaal, waarin de verwoestende uitwerking van het verlies van dierbaren centraal staat, is bijna te intiem om te lezen, of te beschouwen. De zielenpijn, de wanhoop, de geloofsvertwijfeling, worden op zodanige brute, clowneske manier beschreven, dat ze verwarren, vragen oproepen en uitdagen. Waarom laat God toe dat mensen lijden? Waarom zwijgt Hij?

Esther is vijftien als ze te horen krijgt dat haar vader kanker heeft en zeventien als hij overlijdt – ondanks haar oprechte gebeden om genezing. God sterft met vader mee. Zijn dood maakt alles stil en koud. Haar wereld stort in. Niets is meer zoals het was. Vanaf het begin worden in heftige bewoordingen de emoties en de herinneringen van Esther beschreven. Dat begint al met het donkere bloed, het rode van de klaprozen, de opengesneden biggen die boven de met bloed gevulde badkuip worden geslacht. De lezer wordt meegenomen op een rauwe religieuze zoektocht langs de tegenstrijdigheden van een sociaal-oecumenische opvoeding en de leegte van een niet-religieuze cultuur. Meegenomen op een zoektocht naar godsbewijzen, langs de ziekte en het sterven van haar vader, en later van haar geliefde broer Johannes, die ook kanker krijgt.

Esther neemt geen genoegen met een subjectieve waarheid, ze blijft op zoek naar de waarheid. Worstelend en struikelend blijft zij zoeken op de puinhopen van haar werkelijkheid. Ze zoekt in beelden, metaforen, in haar studie, door gesprekken met filosofen en theologen, maar moet erkennen dat er geen algemeen geldend antwoord op het lijden is. God wordt bespot, uitgedaagd en vaarwel gezegd. Haar verlangen naar gerechtigheid maakt het voor haar echter onverdraaglijk om te geloven dat er geen God zou zijn. Op indrukwekkende wijze beschrijft ze uiteindelijk hoe zij, door een aantal ingrijpende ervaringen, niet om de waarheid heen kan dat God er is.

Een woord uit haar kindertijd zet dit in beweging. Dus toch een subjectieve waarheid?

Kan de waarheid van het geloof in God alleen omarmd worden na ons persoonlijk geraakt worden, hoe onbegrijpelijk dit voor anderen ook kan zijn? Dit een zwaktebod noemen, is te gemakkelijk. ‘Waarheid is God, is absoluut’, zegt Magnis. Hierover een boek schrijven, getuigt van kwetsbaarheid en moed. Het brengt het zoeken naar de waarheid over God, en daarmee naar de waaromvraag van het lijden, voorbij de richting van het denken, naar de richting van de persoonlijke beleving, tot in de diepste kern van ons mens-zijn. Een gebied waar waarheid en werkelijkheid elkaar ontmoeten en tot een innerlijke overtuiging kunnen samenvloeien tot godsvertrouwen.

Dit heftige, maar ook eerlijke en hoopvolle boek, nodigt zeker uit om met anderen over het geloof in God en de waaromvraag van het lijden door te praten. Waarom de vertaling de merkwaardige titel Mintijteer heeft gekregen, wordt halverwege het verhaal wel duidelijk.

Lies Nijman-van der Leer

Esther Maria Magnis, Mintijteer, 2016, Van Wijnen­­, 240 blz., € 16,95. Oorspronkelijke titel Gott braucht dich nicht, 2012.